Хөгждөггvй, хөгжсөн ч хөгжил нь харагддагvй аймгуудын нэг бол Говь-Алтай. Vе,vеийн төр нийгмийн нэрт зvтгэлтнvvд энэ нутгаас төрөн гарсан ч, энэ цагийнхан нь эргээд нутагтаа хийсэн зvйл хомсхон гэж хэлэхэд буруудахгvй биз ээ. Өдгөө ХХI зуунаас хоцорч яваа 21 хотын нэг болох Алтай хотыг энд цохон тэмдэглэе. Азаар заяасан нутаг гэж дуулах ч аз дутсан аймаг гэж Говь-Алтайг нэрлэвэл зохицох юм шиг санагдлаа. УИХ-ын гишvvн Ж.Энхбаяр, Ц.Дашдорж, Эрдэс баялаг, эрчим хvчний дэд сайд Б.Ариунсан, УБТЗ-ын шинэхэн дарга Т.Очирхvv, НИТХ-ын дарга Т.Билэгтийн төрсөн нутаг шvv дээ. Бvгд л эндээс өсч өндийж, өдгөө төрийн алба хашиж явна. Засагтханыхан төр тvшилцэх хэдий ч нутгаа гэсэн сэтгэл ч бий гэдэг. Гэхдээ зvтгэл нь дутсан. Аймгийн цаг цагийн засаг ноёд орон нутгаа хөгжvvлэхэд ихээхэн хувь нэмэр оруулсан гээд хэлчихвэл хэл хальтирч, ам зуурах нь. Өнөөдрийн Алтай хотод албан тушаал, танил тал, өвлийн идэш, шахааны бизнес гээд амин зуулгын авлигал гаарчээ. Энэ нь оюуны салбараасаа халиад, эмнэлгийн салбараа хvртэл хvнд суртал, хэтэвчний нимгэн, зузааныг хардаг занд сургажээ. Хөгжилд тэмvvлсэн Алтайчууд сонгууль сонгуулийн дараах засаг ноёддоо тийм ч ам сайтай биш бололтой. Нутаг зан гаргаад ч Алтай хот хөгжихгvй нь Алтай хотын олонхи иргэдийн амьжиргааг залгуулдаг худалдааны зах нь УИХ-ын гишvvн Ж.Энхбаярынх гэлцдэг. Орон нутгаа хөгжvvлэхэд худалдааны зах хэрэг болох уу. Аль эсвэл захын тvрээсээр тулгамдсан асуудлаа шийдэх гэсэн юм болов уу. Тvvнд сонгогчид найдаж байгаа. Бага орон зайгаа хэр сайн ашиглах нь тvvний хvрээг улам томсгоно. Т.Билэгт даргаа билэггvй зvйл бичиж байгаад уучлаарай. Ерөөсөө л Алтайг хөгжvvлэх мастер төлөвлөгөө чинь “маш муу” бололтой. Олон жил хөгжинө гэж ярилаа, хvлээлээ. Хөгжvvлье гэсэн сэтгэл цаад дарга нарт чинь хомсхон байна. Нутгийн зөвлөлийн даргын хувьд тэдэнтэйгээ найрсгаар биш зангарагтай уулзаасай. Эрдэс баялаг, эрчим хvчний яамны дэд сайд Б.Ариунсан 2008 оны сонгуульд 18 сумаа хэдэнтэй тойрч, хийж бvтээхээр малчдыг шалгааж явсан хvн өнөөдөр дэд сайд болоод таг чиг болчихож. Хотдоо бvгсээр. Дахиад л сонгууль болно. Сонгогчид таныг дэмжинэ гэцгээж байна лээ. Гэхдээ нэг болзолтой. Тэр нь таны хариуцаж буй салбартай ойр болохоор шийдэхэд амархан. Говь-Алтай аймагт олгогдсон бvх лицензvvдийг хvчингvй болгож өгөөч гэх ганцхан хvсэлтийг дайлаа. Харин Улаанбаатар хот дахь Алтайхан таныг яаралтай Тайширын усан цахилгаан станцыг нь ашиглалтад оруулж, цахилгааны бараатай болго хэмээн “лvндэн” буулгасан. . Шинэ даргаас алтайчууд ихийг хvлээж байна “Алтайн хөгжил” сонинг ивээн тэтгэж, нутаг орныхоо оюуныг хачирлах эрхэм бол УИХ-ын гишvvн Ц.Дашдорж. Хvмvvс тvvнийг Алтайгаас сонгогдсон гэж дуудах атал тvvний нэрний өмнө компанийг нь заавал хэлэх vе цөөнгvй гарах болжээ. Гишvvний нутаг болох Говь-Алтайн Цээл сумын дэргэд “Алтайн хvдэр” гээд аварга том айл бууж, хоёр жил гаруй болов. Анх уурхай баригдахад Цээл сумаараа биш аймгаараа хөгжинө гэж амалж байсан. Гэтэл аймаг ч биш, сумын төв ч биш Хятадын уурхайг хөгжvvлэв. Говийн зам муу, хөрс шороо ч хуурай, тоостой. Алтайн цаад говь цөлжихөд иймэрхvv уурхайнууд ихээхэн “хандив” өргөж байна даа. Шинээр сонгогдсон Ш.Амгаланбаяр даргын аймгаа хөгжvvлэх бvтээл ямар байхыг харах л vдлээ. Өмнөх засаг ноёдоос хөгжлийн төлөөх бvтээл төрөөгvйг битгий л давтаасай. Бэлэн хоол яаж идэхийг заах биш хийх аргыг нь тайлбарла Орон нутгийн удирдлагад бэлэн хоол яаж идэхийг заах биш, бэлэн хоол хийх аргыг тайлбарлаж өгөх хэрэгтэй. Тэгэхгvй бол , жил жилийн төсвийг жирэмслvvлэх гэж мэрийдэг, шалтгаан тоочсон дарга нар толгой дээр чинь суух нь, Ерөнхий сайд аа. Нутаг орны боломж бололцоогоо ашиглаж, мэддэггvй, татварын санд хувийн компаниас дор татвар тушаах төрийн албаар, тvvнийг удирдах хvнээр яах юм. Аймгийн төвд байрлах томоохон vйлчилгээний цэг, компани аль нэг талаараа аймгийн удирдлагуудтай холбоостой. Тэд vнэнч татвар өгөх vv. Хариуцлагыг чанд мөрдөх vv. Vгvй шvv дээ. Харин ч шахааны бизнесээр хэрхэн хөлжиж, төрийн санг хоосруулдгийг сурч авна. Төсвийн мөнгийг хайрладаггvй занд сурна. Тиймээс Авлигалтай тэмцэх газар орон нутагт ажиллах хэрэгтэй болох нь. Говь-Алтай аймаг хөгжихгvй байгаагийн шалтгааныг дээр багахан өгvvллээ. Нутаг орноо хөгжvvлье гэсэн эзэн сэтгэл нь эзэнгvйтсэн болохоор Алтай алслагдмал дээрээ бvр алс болж байна. Хөгжлөөс, ХХI зуунаас. Бусад аймгуудаасаа ч. Vе vеийн Засгийн газар Говь-Алтай аймагт хойт эцгийн зан гаргаагvй. Харин тvр зуурын дарга нар нь аймгийнхаа хөгжлөөр хувийн сан хөмрөгөө аривжуулахад зарцуулаад байдаг нь л харамсалтай. Говь-Алтай аймаг уг нь Монголын хөгжлийн “vvц” Говь-Алтай аймаг Монголын хөгжил, дэвшлийн “vvц” хэмээн Монгол Улсын Ерөнхий сайд асан, гавьяат эдийн засагч П.Жасрай агсан нэгэнтээ хэлжээ. Энэхvv vvцийг задлах цаг хэдийнэ болсон. Vvцийг хөгжлийн төлөө л зарцуулах учиртай. Одоогоос гурван жилийн өмнө хvн амын 61 хувь нь тодорхой хөдөлмөр эрхэлж байсан бол өнөөдөр 55 хvрэхгvй хувь нь хөдөлмөрлөж байна. Ажлын байр нэмэгдэх нь хөгжлийн нэг vзvvлэлт. 2006 оны байдлаар аймгийн нийт хvн амын 30.4 хувь амьжиргааны доод тvвшнээс доогуур орлого-тойд тооцогдож байсан. Харин одоо 37.8 хувь нь энэ төвшинд шилжжээ. Аймгийн хэмжээнд 2007 онд 239 гэмт хэрэг гарсан бол өнөөдөр энэ тоо мөн оны өмнөх vеэс 38.6 хувиар өсч, хvнд, онц ноцтой гэмт хэргийн тоо нэмэгдсэн байна. Хөгжил нь дандаа буруу тийшээ хазайж, бvтэлгvйтэх Говь-Алтай аймагт одоо хийморын сан тавиулах лам залах л vлдлээ. Алтай хотын хөгжлийн төлөөх авлигын хундага хагарч, мөнгөн аягатай сvvг vе vеийн засаг ноёд дамжуулж амсаг. by @Ganzorigt Dorjderem
No comments:
Post a Comment